အႏုပညာ၊ အႏုပညာအရ ေဖာ္ထုတ္ျခင္းႏွင့္ အနက္ေဖာ္ျခင္း - ျမင့္သန္း

အႏုပညာ၊ အႏုပညာအရ ေဖာ္ထုတ္ျခင္းႏွင့္ အနက္ေဖာ္ျခင္း - ျမင့္သန္း

* * *

ေရွးဦးစြာ၊ အႏုပညာရွင္ဟု (ထင္ရာျမင္ရာ အယူအဆျဖင့္) အနက္ေပးထားပုံတစ္ခုကို စဥ္းစားၾကည့္ႏိုင္ၾကရန္ ေရွးဦးစြာ တင္ျပလိုသည္။ အႏုပညာ၏ အလုပ္ကိစၥသည္ မိမိခံစားရသည္ကို သူတစ္ပါး ထပ္တူခံစားရေအာင္လည္း ႀကိဳးပမ္းျခင္း ျဖစ္သည္။ အႏုပညာ၏ အရည္အေသြးဟူသည္ ဖမ္းစားႏိုင္စြမ္း ရွိျခင္းျဖစ္၏။ အႏုပညာ၏ စ႐ိုက္သည္ တုပတင္စား ျပဳလုပ္ျခင္း၊ အလကၤာ လကၡဏာ ပါရွိျခင္း ျဖစ္သည္။ အႏုပညာ၏ ပန္းတုိင္က လူ႔ေဘာင္ဘ၀ ေအးခ်မ္းသာယာဖုိ႔၊ ဖြံ႕ၿဖိဳး တိုးတက္စည္ပင္ဖုိ႔၊ ႏွစ္သက္ေပ်ာ္ရႊင္ဖို႔ ျဖစ္သည္။

အႏုပညာဟူသည္ သူ႔ဟာသူ ေပၚေပါက္လာေသာ အရာမဟုတ္။ အႏုပညာသည္ လူသားက သူ႔အတြက္ သဘာ၀ကို တု၍ တီထြင္ဖန္တီး၍ ျဖစ္ေပၚလာရေသာ အရာျဖစ္၏။ အႏုပညာတစ္ရပ္ တီထြင္ရာတြင္ အႏုပညာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ကိစၥအရာမ်ား ရွိ၏။ ယင္းတို႔မွာ-
(က) အႏုပညာရွင္ (လူပုဂိၢဳလ္)
(ခ) အႏုပညာရပ္ (အႏုပညာရပ္ ဆိုင္ရာ)
(ဂ) အႏုပညာပစၥည္း (ဆုိင္း၀ိုင္း၊ တူရိယာ၊ ဇာတ္ခုံဇာတ္လမ္း)ႏွင့္
(ဃ) အႏုပညာကို ခံစားမည့္သူမ်ား (အႏုပညာ ၀ါသနာပါသူမ်ား၊ အမ်ားျပည္သူမ်ား) ျဖစ္သည္။
ထုိအခ်က္မ်ားကို စိစစ္ၾကည့္ရန္ လုိေနသည္။ လုိေနရသည္မွာ အႏုပညာ ဟူသည္ကို နကန္းမွ် မသိဘဲလ်က္၊ အႏုပညာႏွင့္ တိုက္႐ိုက္သက္ဆုိင္ေသာ ရသပညာကို ေစာ္ကားရန္ ဦးတည္၍ အႏုပညာ၊ အႏုပညာသည္ႏွင့္ အႏုပညာ၏ တန္ဖိုးတို႔ကို မိမိဆႏၵ တစ္ခုတည္းျဖင့္ အနက္ေဖာ္ထားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ေရွးဦးစြာ “အႏုပညာ၏ အလုပ္ကိစၥသည္ မိမိခံစားရသည္ကို သူတစ္ပါး ထပ္တူ ခံစားရေအာင္လည္း ႀကိဳးပမ္းျခင္း ျဖစ္သည္”ဟူေသာ အခ်က္ကို စဥ္းစားၾကည့္ၾကေစခ်င္သည္။ အႏုပညာရွင္ဟု သတ္မွတ္ေခၚဆုိခံရသူ တိုင္းသည္ သူ၏ ခံစားရသည္ကို အျခားသူတုိ႔လည္း ထပ္တူ ခံစားရေစရန္ ရည္ရြယ္၍ တစ္စုံတစ္ရာကို ေဖာ္ထုတ္ ေနျခင္းေလာ။ ဤေနရာတြင္ “မွ်ေ၀ ခံစားေစလုိ၍”ဟု ဆုိေလေသာ္၊ အထုိက္အေလ်ာက္ လက္ခံႏိုင္ဖြယ္ ရွိသည္။ ထပ္တူခံစားရေစရန္ ဆိုသည္မွာ မျဖစ္ႏိုင္။ လူအသီးသီးတို႔၏ ခံစားမႈတုိင္းသည္ သီးျခားသေဘာကို ေဖာ္ေဆာင္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ျပင္ အႏုပညာရွင္၏ ဖန္တီးမႈ တစ္စုံတစ္ရာသည္ အျခားသူတုိ႔အတြက္ အျမဲတေစ ရည္ရြယ္၍ ဖန္တီးေနသည္ မဟုတ္ရကား “သူတစ္ပါး ထပ္တူ ခံစားရေအာင္ ႀကိဳးပမ္းျခင္း ျဖစ္သည္”ဟု မဆိုႏုိင္ေတာ့ေခ်။

အခ်ဳိ႕ေသာ ပန္းခ်ီ ပညာရွင္မ်ား၊ ကဗ်ာ ေရးသူမ်ား၊ သီခ်င္း ေရးသူမ်ားသည္ သူတို႔၏ ဖန္တီးလုိေသာ ဆႏၵတစ္ခုတည္းတြင္ တည္ကာ ဖန္တီးတတ္ ၾကသည္။ သူ၏ ဆႏၵဟုဆုိရာတြင္ ဦးတည္ခ်က္ အသီးသီး ရွိေနျခင္းကိုလည္း ထည့္သြင္း စဥ္းစားရန္ လုိသည္။ ဥပမာ ျမ၀တီမင္းႀကီး အက်ဥ္းခ် ခံထား ရစဥ္က ေရးေသာ “ေ၀ၿဖိဳးကုန္းေဘာင္ ၫြန္႔ၫြန္႔” ခ်ီ ပတ္ပ်ဳိးကို ၾကည့္ေစ ခ်င္သည္။ ျမ၀တီမင္းႀကီး၏ ဦးတည္ခ်က္မွာ အက်ဥ္းမွ လြတ္ရန္ ျဖစ္သည္။ စင္တင္ ကျပ အသုံးေတာ္ခံရန္ ရည္ရြယ္သည္ မဟုတ္။ ခံစားခ်က္ကို လက္ဆင့္ကမ္းသည္ပင္ မဟုတ္။ မင္းတရားႀကီးအား ေျမႇာက္စား၍ ေရးဖြဲ႕ ျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ ဂရိတ္ ဖိုးစိန္ႀကီးက “ဂရိတ္ၿဗိတန္ ဘာသာၾကည္၀ိုင္းလုိ႔၊ ဘာလင္ဂ်ာမန္တိုင္းကို၊ မဆုိင္းဘူး ေအာင္ေတာ္မူ”ဟု ဆိုခဲ့သည္မွာ သူ႔တြင္ ရွိေသာ ခံစားခ်က္ကို ၀ိတုိရိယဘုရင္မႀကီးပါ ခံစားရေအာင္ ႀကိဳးပမ္း အားထုတ္လုိက္သည္ မဟုတ္။ ၿဗိတိန္ျပည္သူျပည္သားကို ထပ္တူ ခံစား ရေအာင္ႀကိဳးပမ္းေပး လုိက္သည္မဟုတ္။ ထုိ ေဖာ္ထုတ္မႈမ်ဳိးတြင္ ဦးတည္ ခ်က္ ရွိသည္။

သို႔ရာတြင္ ထပ္တူ ခံစားၾကရေအာင္ကား မဟုတ္ေခ်။ နန္းေတာ္ေရွ႕ ဆရာတင္၏ “ေမာင္တုိ႔ရြာကို ေယာင္လုိ႔ေတာင္ မလာခ်င္ဘူးတဲ့” အစခ်ီ “ေက်းရြာ၀ါဒ” သီခ်င္းကို ၾကည့္ေစခ်င္ေသးသည္။ ထိုသီခ်င္းတြင္ ဦးတည္ ခ်က္ ရွိသည္။ ကြန္ျမဴနစ္ တိုင္းျပည္မ်ားတြင္ အစဥ္အလာ တစ္ရပ္အျဖစ္ ရွိခဲ့ေသာ Ideynost, Narodmost သေဘာသာ ျဖစ္သည္။ သုိ႔ျဖစ္ရကား အႏုပညာရွင္တုိ႔၏ ဖန္တီးေဖာ္ထုတ္မႈတိုင္းသည္ ဖန္တီးသူ အႏုပညာရွင္၏ ခံစားခ်က္ကို အျခားသူတုိ႔လည္း ခံစားေစရန္ ေဖာ္ထုတ္ေနၾကသည္ မဟုတ္။ ေယဘုယ် နိဂုံးဆြဲယူကာ အဆုိတစ္ရပ္ မျပဳႏိုင္။

“အႏုပညာ၏ အရည္အေသြးဟူသည္ ဖမ္းစားႏိုင္စြမ္းရွိျခင္း ျဖစ္၏” ဟူေသာ အဆိုတြင္ “ဖမ္းစားျခင္း”ဆိုသည္မွာ မည္သည္ မည္သုိ႔ဟု တိတိက်က် မသိရ။ မွန္းဆ ၾကည့္ရသည္မွာ Attract ျဖစ္သည္ဟူေသာ သေဘာကို ဆုိလုိပုံ ရသည္။ ပန္းခ်ီကား တစ္ခ်ပ္ကို အမွတ္မထင္ ျမင္ရ႐ုံျဖင့္ စြဲစြဲမက္မက္ ျဖစ္သြားပုံမ်ဳိး ျဖစ္မည္ထင္သည္။ စင္စစ္ ဖန္တီးထားေသာ အႏုပညာ လက္ရာ တစ္စုံတစ္ရာက ထိုအႏုပညာႏွင့္ ဆက္သြယ္မႈရွိေသာ ပရိသတ္ အေပၚ လြမ္းမိုးႏိုင္မႈ ရွိသည္။ ဤတြင္ ဖမ္းစားသည္ဟု ေခၚလုိက ေခၚႏိုင္သည္။ သို႔ရာတြင္ “အႏုပညာ” တည္းဟူေသာ ေယဘုယ်က်ေသာ သညာ သက္သက္က မည္သူ႔ကိုမွ် မဖမ္းစားႏုိင္။ အႏုပညာဟူေသာ စာလုံး၊ စကားလုံးမွာ သညာသက္သက္သာ ျဖစ္သည္။

တစ္ဆက္တည္းပင္ ဆုိရန္ရွိေနသည္မွာ “အႏုပညာ၏ စ႐ိုက္သည္ တုပ တင္စား ျပဳလုပ္ျခင္း၊ အလကၤာ လကၡဏာ ပါရွိျခင္း ျဖစ္သည္”ဟု သိမ္းက်ဳံး ကာ ေယဘုယ် အဆုိတစ္ခုကို မျပဳႏုိင္။ သဘာ၀ကို တုပျခင္းသည္ အတိုင္း အတာတစ္ခု အတြင္းမွသာ ျဖစ္သည္။ လြယ္လြယ္ကူကူ ဥပမာ ျပရေသာ္ ျမန္မာတုိ႔၏ အစဥ္အလာတြင္ ရွိေသာ နတ္ခ်င္းမ်ားကို ၾကည့္ေစခ်င္သည္။ ထိုနတ္ခ်င္း၊ နတ္သီခ်င္းမ်ားသည္ နတ္တို႔သီဆုိ ကခုန္မႈကို ၾကည့္ကာ တုပ ၍ ဖန္တီးေရးသားၾကသည္ မဟုတ္။ နတ္တို႔၏ ရွိျခင္းကို သိမႈတြင္ ယာယီ လက္ခံကာ (တကယ္ရွိသူဟု မွတ္ယူကာ) ပင့္ျခင္း၊ ဖိတ္ျခင္း ျပဳ၍ သာမန္ လူတို႔ ကခုန္ေကာင္းေလေအာင္၊ သီခ်င္းေရးသူတု႔ိက ဖန္တီး ေရးသား ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ တစ္စုံတစ္ရာအား တုပကာ ဖန္တီးတည္ေဆာက္ ျပထားျခင္း မဟုတ္။
ထုိ႔ျပင္ “အလကၤာ လကၡဏာ ပါရွိျခင္း ျဖစ္သည္”ဟု မ်က္ႏွာလႊဲ ခဲပစ္ မေျပာ ႏိုင္။ ျမန္မာတုိ႔၏ ဘာသာစကား၊ စာတြင္ “အလကၤာ” ဟူေသာ အသုံးအႏႈန္း မွာ “ေရးသားဖြဲ႔ဆုိမႈ”ကို ဦးတည္ ရည္ၫႊန္း၍ သုံးႏႈန္းၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ “ပုဒ္ပါဌ္ဂါထာ၊ အလကၤာႏွင့္ ကဗ်ာ ရတု ရြတ္ဖတ္မႈ”ဟု ဆိုခဲ့ၾကပါသည္။ အေရးဘာသာစကား အသုံးအႏႈန္းတြင္ အေျချပဳၿပီးေနာက္၊ ေနာက္ဆက္တြဲ အျဖစ္ ရြတ္ဖတ္မႈကိုပါ ထည့္သြင္းႏုိင္သည္။ အလကၤာဟူေသာ ပါဠိမွ ဆင္းသက္လာျခင္းျဖစ္ၿပီး၊ စာအဖြဲ႕အႏြဲ႕ အဆင္တန္ဆာသေဘာသာ ျဖစ္ ေလရာ၊ “အႏုပညာ၏ စ႐ုိက္သည္ အလကၤာ လကၡဏာ ပါရွိျခင္း ျဖစ္သည္” ဟု ယတိျပတ္ မဆုိႏုိင္၊ မဆိုသင့္။ ဘာသာစကား အသုံးအႏႈန္း၏ ေဘာင္ အတြင္း၌ အလကၤာေျမာက္ေသာ ပန္းခ်ီဟု မဆိုၾက။ ထုိထက္ပို၍ေသာ္ “အႏုပညာ စ႐ိုက္” ဆုိသည္ကို စဥ္းစားရန္လည္း လုိေနေပေသးသည္။ အႏုပညာဟု ေယဘုယ် အေနအထား တစ္ခုအားျဖင့္ ေခၚဆုိ ထားေသာ အႏုပညာ အသီးသီးတုိ႔သည္ သီးျခားသေဘာကို ေဆာင္ေနၾကသည္။ တစ္မ်ဳိး တစ္စားတည္း မဟုတ္။

ဤတြင္ “စ႐ိုက္”ဟူေသာ စာလုံး၊ စကားလုံး၏ အနက္ကို အျပဳအမူ၊ အေလ့အက်င့္၊ လုပ္ထုံး စသည္ျဖင့္ ယူေလေသာ္ အႏုပညာဟု ဆုိရေသာ အႏုပညာ အသီးသီးတုိ႔၏ အျပဳအမူ၊ အေလ့အက်င့္၊ လုပ္ထုံး စသည္တို႔မွာ တစ္သားတည္း၊ တစ္မ်ဳိးတည္း သေဘာကုိ မေဆာင္ေခ်။ အႏုပညာ ေျမာက္သည္ဟု ဆုိေသာ ပန္းခ်ီကား တစ္ခ်ပ္ႏွင့္ အႏုပညာ ေျမာက္သည္ဟု ဆုိေသာ ေတးအဖြဲ႕အစပ္ တစ္ခုတုိ႔၏ ဖန္တီးပုံ၊ ေဖာ္ထုတ္ပုံမွ အစ အသုံး ျပဳေသာ ကိရိယာ ပစၥည္း၊ တူရိယာ ပစၥည္း အလယ္၊ အသုံးျပဳေသာ ၾကားခံ ပစၥည္းအဆုံး တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု မတူႏိုင္ၾက။ သုိ႔စဥ္ ႀကိဳက္လ်က္ “အႏုပညာ၏ စ႐ိုက္သည္ အလကၤာ လကၡဏာ ပါရွိျခင္း ျဖစ္သည္”ဟုဆုိျခင္းမွာ လြန္လြန္း လွသည္ ဟူ၍သာ ဆိုရန္ ရွိေတာ့သည္။ “အႏုပညာ”ဆုိသည္ကုိ မူးမသိ၊ မတ္ မသိႏွင့္ ေရာေမႊလုိသည္က အေၾကာင္းမဟုတ္။ အာဏာႀကီးႀကီး၊ ဂုဏ္ဖိစီး၍ ႏႈတ္သီးႏွင့္ စရနယ္ လုပ္လုိ၍ ခ်ဳိးခ်င္ႏွိမ္ခ်င္သည္မွာမူ မသင့္လွ။

“အႏုပညာ၏ ပန္းတုိင္က လူ႔ေဘာင္ဘ၀ ေအးခ်မ္းသာယာဖုိ႔၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ စည္ပင္ဖုိ႔၊ ႏွစ္သက္ေပ်ာ္ရႊင္ဖုိ႔ ျဖစ္သည္” ဟူေသာ အယူအဆမွာ ဆိုရွယ္လစ္ လက္က်န္ ခတ္တုိင္းငန္မ်ား၏ အယူအဆ တစ္ရပ္သာ ျဖစ္သည္။ ေရွ႕တြင္ ဆုိခဲ့ေသာIdeynost, Narodnost အေျခခံ အယူဆမ်ဳိးသာျဖစ္သည္။ ဤ ေနရာတြင္ အႏုပညာကို ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ကြဲရန္လုိသည္။ ယဥ္ေက်းမႈတြင္ပင္ အစဥ္အလာ၊ ထုံးဓေလ့အေျခခံ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ေန႔စဥ္ဘ၀ အတြင္းမွ ယဥ္ေက်းမႈတုိ႔ကိုပင္ ကြဲျပားဖုိ႔ လုိေနေသးသည္။ အစဥ္အလာကို ထိန္းသိမ္း ျခင္းက တစ္ပိုင္း၊ ေန႔စဥ္ ဘ၀အတြင္း ျဖစ္ပ်က္ေျပာင္းလဲေနေသာ အျပဳအမူ မ်ားႏွင့္ လုိက္ေလ်ာညီေထြမႈ ရွိေနျခင္းက တစ္ပိုင္းျဖစ္သည္။ ထုိ႔ျပင္ “အႏု ပညာ၏ ပန္းတုိင္”ဟူေသာ အသုံးအႏႈန္းမွာ လဲြမွားစြာ နားလည္ လက္ခံ ထားေသာ အသိတစ္ခုသာ ျဖစ္သည္။ စင္စစ္ “ပန္းတုိင္”သည္ ဦးတည္ လုပ္ေဆာင္မႈ၏ နိဂုံးျဖစ္သည္။ ငျဖဴ၊ ငနီ၏ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတုိင္ဟု ဆုိလို ေသာ္ ဆိုႏုိင္သည္။ ပန္းတုိင္သို႔ ေရာက္လွ်င္ ကိစၥၿပီးၿပီ။ တာ၀န္ေက်ၿပီ။ လိုအပ္မႈ တစ္စုံတစ္ရာ ၿပီးဆုံးၿပီ ျဖစ္သည္။ သီခ်င္းေရးဆရာက သီခ်င္း တစ္ပုဒ္ ဖန္တီးၿပီးေသာအခါ၊ ပန္းခ်ီဆရာက ပန္းခ်ီကားတစ္ခ်ပ္ ေရးၿပီး ေသာအခါ ပန္းတိုင္ ေရာက္သြားၿပီဟု ဆုိႏိုင္ပါသလား။ သူ၏ အားထုတ္မႈ ၿပီးဆုံးသြားျခင္းသာ ျဖစ္သည္။

ရည္ရြယ္ခ်က္ ၿပီးသြားသည္ဟုသာ ဆုိႏုိင္သည္။ သူ၏ အႏုပညာ ပန္းတုိင္ ႀကီးဆီသို႔ ေရာက္သြားၿပီဟု မဆိုႏုိင္။ မဆုိႏိုင္ရသည္မွာ အႏုပညာႏွင့္ အႏုပညာအရ ဖန္တီးအားထုတ္မႈမ်ားသည္ ၿပီးဆုံးျခင္းမရိွႏုိင္။ လူတစ္ဦး တစ္ေယာက္အေနျဖင့္ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတုိင္ဟု သုံးလုိက သုံးႏိုင္ေသာ္ လည္း “အႏုပညာ”ဟူေသာ ေယဘုယ် အသုံးအႏႈန္းကို(အတင္းအဓမၼ) ပန္းတုိင္ တပ္ေပးလုိက္၍ မျဖစ္ႏိုင္။ အႏုပညာ လက္ရာတစ္စုံ တစ္ရာက လူ႔ေဘာင္ဘ၀ႀကီး တစ္ခုလုံးကို ေအးခ်မ္းသာယာေအာင္၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ စည္ပင္ေအာင္၊ ႏွစ္သက္ေပ်ာ္ရႊင္လာေအာင္ လုပ္မေပးႏုိင္။ လူတစ္ဦး တစ္ေယာက္၊ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတစ္ခုကို အတိုင္းအတာ တစ္ခုထိ လုပ္ေကာင္း လုပ္ေပးႏုိင္မည္မွာ မွန္၏။ ထုိသုိ႔ လုပ္ေပးသည့္တုိင္ အတိုင္းအတာ တစ္ခု အထိသာ လုပ္ေပးႏုိင္မည္။ လူ႔ေဘာင္ ဘ၀ႀကီး ေအးခ်မ္းသာယာဖုိ႔အတြက္ ဥပေဒကို ထိန္းသိမ္းသူမ်ား၊ စစ္သည္ေတာ္မ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမားေကာင္း မ်ား လုိသည္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ စည္ပင္လာဖုိ႔ အေျမာ္အျမင္ ရွိသူမ်ား၊ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရးပညာရွင္ စသည္မ်ားလုိသည္။ ႏွစ္သက္ ေပ်ာ္ရႊင္စရာ ျဖစ္လာေစရန္ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ လူမႈပတ္၀န္းက်င္တု႔ိကို ထိန္းသိမ္း သူမ်ား၊ ေျဖေဖ်ာ္ေရးသမားမ်ား လုိသည္။

“အႏုပညာ”ဟူေသာ ေယဘုယ် အသုံးအႏႈန္းသည္ ထုိထုိတို႔မွ လြတ္လပ္စြာ ရပ္တည္ေနသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္လွ်င္ အႏုပညာသည္ သီးျခားသေဘာ ေဆာင္သည္။ လြတ္လပ္သည္ဟု လက္ခံမွတ္ယူေနရျခင္း ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ျပင္ တစ္၀ အႏုပညာသည္ ေျဖေဖ်ာ္မႈ တစ္စုံတစ္ရာ ျပဳျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟု အႏုပညာကို ျပည္ႀကီးဒါလီကဲ့သုိ႔ သေဘာထားရန္မွာ မျဖစ္ႏိုင္။

ဆက္လက္၍ “အႏုပညာဟူသည္ သူ႔ဟာသူ ေပၚေပါက္လာေသာ အရာ မဟုတ္။ အႏုပညာသည္ လူသားက သူ႔အတြက္ သဘာ၀ကုိ တု၍ တီထြင္ ဖန္တီး၍ ျဖစ္ေပၚလာရေသာ အရာျဖစ္၏” ဟူေသာအခ်က္ကို စဥ္းစား ၾကည့္ၾကေစခ်င္ေသးသည္။ ေရွးဦးစြာ ဘာသာစကားအေျခခံအရ လြဲမွား ပုံကို ၾကည့္ေစခ်င္သည္။ အႏုပညာကို  “သူ” ဟူေသာ နာမ္စားသုံးကာ သက္ရွိ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္အျဖစ္ ယူႏိုင္ပါသေလာ။ အႏုပညာကို အသက္၀င္သည္ အသက္ ရွိသည္ဟူေသာ စကားကုိ သုံး၍ တင္စား သုံးစြဲၾက ေစကာမူ အႏုပညာသည္ လူကဲ့သုိ႔ သိစိတ္ အေျခခံျဖင့္ ရွင္သန္ေနသည္ မဟုတ္။ အႏုပညာသည္ ၎တုိ႔ဘာသာ ေပၚေပါက္လာသည္ မဟုတ္ဟု ဆိုမွသာ သင့္ေပမည္။ ဤေနရာတြင္ ဘာသာစကားသည္ မသိ က်ဳိးကြၽန္ျပဳ ထားစရာ မဟုတ္။

၎တုိ႔ဘာသာ ေပၚေပါက္လာသည္ မဟုတ္ဟု ဆုိရေစကာမူ ဖန္တီးသူတုိ႔၏ ထံ၌ အလုိအေလ်ာက္ ေပၚလာတတ္ေသာ သေဘာရွိသည္။ အႏုပညာရွင္ တို႔၏ ဖန္တီးမႈ အခ်ဳိ႕မွာ အႏုပညာရွင္မ်ား ကိုယ္တုိင္ ၎င္းတုိ႔၏ ဖန္တီးမႈမွာ မည္သုိ႔ ေပၚေပါက္လာခဲ့ေၾကာင္း အေျဖ တစ္စုံတစ္ရာ မေပးႏုိင္ခဲ့ၾက သည္မ်ားလည္း ရွိသည္။ သုိ႔ျဖစ္ရကား မည္သည္တြင္ မည္သုိ႔ အလုိအ ေလ်ာက္ ေပၚေပါက္ေနေသာ “အရာမဟုတ္” သည္မ်ားကို အႏုပညာ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုပါသနည္း ဆိုသည္ကို ေျဖရွင္းရန္ လိုသည္။ မေျဖရွင္းႏိုင္ ဘဲလ်က္ နံငယ္ပုိင္းႏွင့္ ေတာင္ရွည္ကို ေရာမခ်သင့္။ အႏုပညာကို ပညာရပ္ တစ္ခုအျဖစ္ တင္ျပမည္ဆုိလွ်င္ ဆုရရန္ ေရးသားေသာ စာမ်ားကဲ့သုိ႔ မေရ မရာ ေရး၍ မျဖစ္ႏိုင္။ ဆက္လက္၍ “အႏုပညာသည္ လူသားက သူ႔ အတြက္ သဘာ၀ကုိ တု၍ တီထြင္ဖန္တီး၍ ျဖစ္ေပၚလာရေသာ အရာျဖစ္၏”ဟူေသာ အခ်က္ကို ၾကည့္ေစခ်င္ေသးသည္။“လူသားက သူ႔အတြက္”ဟူေသာ အခ်က္ကိုလွ်င္ သတိထား ၾကည့္ေစခ်င္သည္။ “လူသား”ဟု ဆုိရာတြင္ သာမန္ သက္ရွိလူသားတုိင္းက သူတို႔အတြက္ သဘာ၀တရားႀကီးကို တုပ၍ တစ္ခုခု လုပ္ေနၾကပါသည္လား။

မလုပ္ၾကပါ။ သာမန္လူတု႔ိသည္ သူတုိ႔၏ ေန႔စဥ္ဘ၀အတြက္ ႐ုန္းကန္ ေနၾကရသည္က မ်ား၏။ ထုိ႔ျပင္ သဘာ၀ကို တုပ၍ တီထြင္ဖန္တီးတုိင္း အႏုပညာ လက္ရာမ်ား ျဖစ္မလာပါ။ ငွက္မ်ား ပ်ံသန္းၾကပုံကို ၾကည့္ကာ ေလယာဥ္ပ်ံ တီထြင္ျခင္းမွာ အႏုပညာ ဖန္တီးမႈ တစ္ရပ္မဟုတ္ပါ။ ထုိ႔ျပင္ အႏုပညာ လက္ရာတုိင္းသည္ သဘာ၀အတိုင္း ျဖစ္ရွိေနသည္တို႔ကို တုပ ထားသည္ မဟုတ္ပါ။ သဘာ၀တရားအတုိင္း ျဖစ္ရွိေနၾကသည္တုိ႔ကို ေက်ာ္လြန္ေနသည္မ်ားကို စိတ္ကူး အေတြးအဆတို႔ျဖင့္ ရယူကာ ဖန္တီးတင္ ျပထားျခင္းမ်ားရွိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း အႏုပညာ ဖန္တီးမႈတြင္ သဘာ၀ လြန္အျမင္ အေျခခံ ဖန္တီးမႈျဖစ္ေသာ Surrealism ရွိေနျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ သဘာ၀တရားကို ပုံတူ ကူးသည္ဟူေသာ အယူအဆ ရွိခဲ့သည္မွာ မွန္၏။

ပုံတူ ကူးခဲ့ၾကသည္မွာ ေယဘုယ် အေနအထားျဖင့္ သတ္မွတ္ေခၚဆို ေနၾကေသာ “လူသား” မဟုတ္။ ေယဘုယ်က်ေသာ“လူသား”မ်ားအတြင္းမွ သီးျခားစီ တည္ရွိေနၾကေသာ အႏုပညာဖန္တီးသူမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ (အခ်ိန္ ရသည့္အခါ “အႏုပညာသည္ လူသားက သူ႔အတြက္ သဘာ၀ကိုတု၍ တီထြင္ဖန္တီး၍ ျဖစ္ေပၚလာရေသာ အရာျဖစ္၏” ဟူေသာအခ်က္ကို သီးျခား၊ အရွည္အက်ယ္ ေဆြးေႏြးပါဦးမည္)
ဆုိးရြားလြန္းလွေသာ အခ်က္တစ္ရပ္မွာ ဗလုံးဗေထြးျဖင့္ “အႏုပညာ တစ္ရပ္ တီထြင္ရာတြင္ အႏုပညာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ကိစၥအရာမ်ား ရွိ၏” ဟု ဆိုထားျခင္းတြင္ “ကိစၥ” ႏွင့္ “အရာ” ဟု သတ္မွတ္ေခၚဆိုထားျခင္း ျဖစ္သည္။ “ကိစၥ”ႏွင့္“အရာ”ဟု ၫႊန္းထားသည္မ်ားကို ၾကည့္လွ်င္ ဤသို႔ ေတြ႕ရသည္။
က) အႏုပညာရွင္ (လူပုဂိၢဳလ္)
ခ) အႏုပညာရပ္ (အႏုပညာဆုိင္ရာ)
ဂ) အႏုပညာပစၥည္း (ဆိုင္း၀ိုင္း၊ တူရိယာ၊ ဇာတ္ခုံဇာတ္ လမ္း) ႏွင့္
ဃ) အႏုပညာကို ခံစားမည့္ သူမ်ား (အႏုပညာ၀ါသနာ ပါသူမ်ား၊ အမ်ား ျပည္သူမ်ား) ျဖစ္သည္။
အႏုပညာရွင္၊ အႏုပညာကို ခံစားမည့္သူမ်ားသည္ “ကိစၥ”ႏွင့္ “အရာ” မ်ား မဟုတ္ၾက။ သိစိတ္ရွိၿပီး အသက္ရွိေနသူမ်ားသာ ျဖစ္ၾကသည္။ အႏုပညာရပ္မွာ အႏုပညာပုိင္းဆုိင္ရာ ပညာရပ္မ်ားသာ ျဖစ္သည္။ “ကိစၥ” ေသာ္လည္းေကာင္း၊ “အရာ”ေသာ္လည္းေကာင္း မဟုတ္ေခ်။ ဆိုးရြား လြန္းသည္မွာ အႏုပညာပစၥည္းကို လြဲမွားစြာ နားလည္ထားပုံ ျဖစ္သည္။ “အႏုပညာ ပစၥည္း”ဟု သုံးစြဲေနၾကသည္မွာ လက္ရာ ပစၥည္းသာ ျဖစ္သည္။ Work of Art ကို ျမန္မာဘာသာ စကားအရ ဖလွယ္၍ သုံးျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ “ဆုိင္း၀ုိင္း၊ တူရိယာ၊ ဇာတ္ခုံ ဇာတ္လမ္း”ဟု အႏုပညာပစၥည္းဟု ဆိုထား ျခင္းမွာ လုံး၀ လြဲေနသည္။ ဆိုင္း၀ိုင္း စသည္တုိ႔မွာ အႏုပညာ ဖန္တီးရန္ အတြက္ လုိအပ္ေသာ ကိရိယာတန္ဆာပလာမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ တူရိ ယာကို ျမန္မာတုိ႔ သိမႈအတြင္း၌ တူရိယာ ငါးပါးဟု ဆုိေလတုိင္း ေၾကး၊ ႀကိဳး၊ သားေရ၊ ေလ၊ လက္ခုပ္ဟု သိထားၾကသည္ ခ်ည္းျဖစ္ရာ တူရိယာသည္ ဂီတ ဖန္တီးရန္အတြက္ ကိရိယာ တန္ဆာပလာမ်ားသာ ျဖစ္ကုန္ေတာ့သည္။ “ကိစၥ”ႏွင့္ “အရာ”မ်ား မဟုတ္ၾက။

ထုိ႔ျပင္ အႏုပညာဖန္တီးမႈ တစ္ရပ္တြင္ သီးျခားျဖစ္ေစ၊ အလုံးစံု သေဘာ ေဆာင္၍ ျဖစ္ေစ “အႏုပညာကို ခံစားမည့္သူမ်ား (အႏုပညာ ၀ါသနာ ပါသူမ်ား၊ အမ်ားျပည္ သူမ်ား)”သည္ လုိအပ္စြာ ရွိေနသည့္ လုိအပ္မႈတစ္ရပ္ မဟုတ္ေခ်။ အႏုပညာရွင္မ်ား (ဤတြင္၊ အပ္ထည္ လုပ္သူမ်ား၊ ဆုလာဘ္ ရရွိေရးအတြက္ အၾကံအဖန္ လုပ္သူမ်ားကို ခ်န္လွပ္ ကာဆုိျခင္း ျဖစ္သည္) သည္ အေရာင္းေစ်းသည္မ်ား မဟုတ္ရကား ပရိသတ္၏ လုိအင္ သက္သက္ ကို ျဖည့္ဆည္းေပး ေနၾကသည္ မဟုတ္။ အႏုပညာ ဖန္တီးမႈတုိင္းသည္ ဖန္တီး သူကသာ အခရာျဖစ္သည္။
ေရွ႕တြင္ လြဲမွားသည့္ အျမင္မ်ားကို တင္ျပခဲ့ရသည္မွာ အႏုပညာ တစ္စုံ တစ္ရာကို ဖန္တီး ေဖာ္ထုတ္ျပျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ယေန႔ကာလ ရသပညာ ႐ႈေထာင့္မွ ခ်ဥ္းကပ္ပုံကို တင္ျပလုိ၍ ျဖစ္သည္။ ျပဆုိခဲ့ေသာ အမွားမ်ားမွာ အႏုပညာ၊ ရသပညာႏွင့္ ပတ္သက္၍ အသိ၊ ပညာ ရယူလုိသူမ်ားအတြက္ အလြန္႔အလြန္ မွားယြင္းေသာ အယူအဆမ်ားကို ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္အျပင္၊ ေကာင္းမြန္ေသာ အက်ဳိးဆက္ တစ္စုံတစ္ရာလည္း မရွိႏုိင္။ ထုိမွားယြင္းေနမႈ မ်ား၏ အေျခခံျဖစ္ေသာ အဓိက ျပႆနာတစ္ရပ္မွာ အႏုပညာဟူေသာ မ်ဳိးတူစုႀကီး၏ ေအာက္၌ “ဖန္တီး ေဖာ္ထုတ္တင္ျပျခင္း” ဆုိသည္ကို ရွင္းရွင္း လင္းလင္းျဖစ္ေအာင္ ထည့္သြင္း မစဥ္းစားေသာေၾကာင့္သာ ျဖစ္ေတာ့သည္။ ဂီတ အႏုပညာရပ္၏ ေအာက္မွပင္ ေရွးဦးစြာ စဥ္းစားၾကည့္ၾကေစခ်င္သည္။

ဖန္တီးေဖာ္ထုတ္တင္ျပျခင္း ဆိုသည္မွာ ဂီတ၏ ဂုဏ္ရည္တစ္ခုေလာ ဆိုသည္ကို စဥ္းစားၾကည့္ဖုိ႔ လိုေပမည္။ စင္စစ္ ဂီတတြင္္ “တုံ႔ျပန္မႈတြင္ အေျခတည္ေသာ တန္ဖိုး” တစ္စုံတစ္ရာ ရွိသည္ဟု ဆုိ၍ ရႏုိင္ေလသည္။ ဆိုလုိသည္မွာ ေတးဂီတတစ္စုံ တစ္ရာသည္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ ကာလတစ္ခု၌ နားေထာင္သူအား စိတ္လႈပ္ရွားမႈ တစ္စုံတစ္ရာ ျဖစ္ေပၚေစ ႏိုင္ေသာ အရည္အခ်င္း ရွိေနသည့္ သေဘာပင္ ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည့္ အခ်က္တစ္ခုမွာ နားေထာင္သူ၏ အရည္အခ်င္းပင္ ျဖစ္သည္။ နားေထာင္သူမွာ နားေထာင္တတ္သူ၊ နားေထာင္ႏုိင္သူ ျဖစ္ရန္ လုိသည္။ တစ္နည္းဆိုေသာ္ ထုိသုိ႔ နားေထာင္တတ္သူ ျဖစ္ျခင္းသည္ပင္ နားေထာင္သူ၏ အရည္အခ်င္းဟု ေခၚရေပမည္။ ဤသုိ႔ ဆိုရသည္မွာ အေၾကာင္းရွိ၏။ လူတိုင္း လူတိုင္းသည္ ေတးဂီတတုိင္းကို နားေထာင္ႏုိင္ ေသာ၊ နားေထာင္တတ္ေသာ အရည္အခ်င္း မရွိၾက။ ဥပမာ ဆိုရေသာ္ ေၾကာင္မ်ားသည္ အသံကိုလူမ်ားကဲ့သို႔ ၾကားႏုိင္ေသာ္လည္း သီခ်င္းတစ္ပုဒ္ နားေထာင္ရာတြင္ သူတို႔ ၾကားေနရပုံမွာ လူတစ္ဦး ၾကားေနရပုံမ်ဳိး မဟုတ္။ သီခ်င္း၏ အသံကို မၾကားနာရဘဲ အသံသက္သက္အျဖစ္သာ ၾကားနာ ရသည္။ အလားတူပင္ (အတူတူဟု မဆိုလို) လူအသီးသီးတုိ႔၏ သီခ်င္း တစ္ပုဒ္အေပၚ ၾကားနာရပုံမွာ တစ္မ်ဳိးတည္း မဟုတ္။

လူ႔အဖြဲ႕အစည္း မတူညီမႈက ေတးဂီတကုိ ေဖာ္ထုတ္ပုံႏွင့္ ၾကားႏိုင္ပုံ မတူေစႏုိင္သည္မွာ သိသာေသာ အခ်က္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေျခခံက်ေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈမ်ား ေပၚေပါက္ပုံ၊ လက္ခံပုံတုိ႔မွာ လူတုိ႔တြင္ ရွိေသာ ယဥ္ေက်းမႈတြင္ အေျခခံေသာ သိမႈ၌ တည္ေနေပသည္။ ဥပမာ ေသျခင္းတရားကို ႀကီးမားေသာ ဆုံး႐ႈံးမႈႀကီး တစ္ရပ္အျဖစ္ ႐ႈျမင္ လက္ခံ ထားေသာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတြင္ ေသဆုံးျခင္းဆုိသည္မွာ ၀မ္းနည္း ေၾကကြဲ စရာအျဖစ္သာ ႐ႈျမင္လက္ခံၿပီး ၀မ္းနည္းေၾကကြဲေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈကို ေဖာ္ထုတ္ေပးသည္။ သို႔ရာတြင္ ေသဆုံးျခင္းကို လူ႔အျဖစ္ထက္ သာလြန္ ေကာင္းမြန္ရာ ရပ္၀န္းဆီသုိ႔ သြားျခင္းတစ္ရပ္ဟု လက္ခံထားၾကေသာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတြင္မူ၊ ေသဆံုးျခင္းကို ၀မ္းနည္းစရာအျဖစ္ သက္သက္သာ လက္ခံထားသည္ မဟုတ္။

ၾကည္ႏူး သာယာစရာဟူ၍လည္း လက္ခံ ႐ႈျမင္ၾကသည္။ ၀မ္းနည္းျခင္း၊ ၀မ္းသာျခင္းတို႔မွာ လူအသီးသီးတို႔တြင္ရွိေသာ အေျခခံ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ မ်ားသာ ျဖစ္ၾကေလရာ၊ ထိုစိတ္လႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္ပင္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၏ အေျခခံမ်ားေပၚ၌ တည္ေနတတ္ေသးလွ်င္ ပိုမို သိမ္ေမြ႕ေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ မ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္သည္ဟုဆိုေသာ ဂီတသံကို တံု႔ျပန္မႈျပဳရာမွာ ေပၚေပါက္လာေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈမ်ားမွာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ မဆိုင္ဟု ဆိုရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေခ်။ ထို႔ျပင္ ဂီတဟူေသာ မ်ဳိးတူစုႀကီး ေအာက္မွ အဓိကက်ေသာ အသံတြင္ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းမွာ ဘာသာစကား တစ္စံု တစ္ရာ ျဖစ္ေနျခင္းကို ေမ့ေလ်ာ့မထားႏိုင္။ ဘာသာစကားဟု ဆိုရာတြင္ ဂီတ၏ ဘာသာစကား(မ်ား)အျပင္ ေန႔စဥ္သံုး ဘာသာစကားကိုလည္း ဆိုလို သည္။ သီခ်င္းတစ္ပုဒ္ဟု လြယ္လြယ္ေျပာဆိုေနၾကေသာ သီခ်င္းထဲတြင္ တီးမႈတ္သံအျပင္ ဘာသာစကား အေျခခံ အသံလည္း ပါေနေပေသးသည္။

ထိုသီခ်င္း တစ္ပုဒ္အား ဘာသာစကားတြင္ တည္၍ ၾကားနာသိအရ ဘာသာစကားကို အနက္ေဖာ္ကာ အထိုက္အေလ်ာက္ ခံစားႏိုင္ေကာင္း ခံစားႏိုင္ေပမည္။ သို႔ရာတြင္ ေန႔စဥ္သံုးဘာသာစကား မပါဘဲ တီးလံုးခ်ည္း သက္သက္ျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားေသာ ေတးသြားတစ္ခုတြင္ နာ ယူသူ အေနျဖင့္ အလွ်င္းမွ် တံု႔ျပန္ႏိုင္မႈ မရွိေသာ အေနအထားသို႔ ေရာက္သြား ႏိုင္သည္။ ဒိုးသံကို ဒိုးသံမွန္း မသိလွ်င္ (ဆိုလိုသည္မွာ အသံမၾကားမီက သိထားႏွင့္ေသာ အသိ တစ္စံုတစ္ရာ မရွိခဲ့လွ်င္) ဒိုးသံဟူ၍ မသိႏိုင္။ အလားတူပင္ ဗ်ဳိင္းေတာင္ကို ဗ်ဳိင္းေတာင္မွန္း မသိလွ်င္ ထိုမသိမႈ၌ တည္၍ စိတ္လႈပ္ရွား မႈ တစ္စံုတစ္ရာ ျဖစ္လာရန္ အေၾကာင္းမရွိ။
ဤအခ်က္မွာ ဘာသာစကားႏွင့္ တိုက္႐ိုက္ ဆက္သြယ္ေနၾကေသာ အစဥ္ အလာ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ေန႔စဥ္ဘ၀တြင္ အေျခတည္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈ မ်ားတြင္ တည္ေနသည္။ အစဦး၌ ျပဆိုခဲ့ေသာ အခ်က္မ်ား အနက္မွာ အခ်က္တစ္ခ်က္က ဤသို႔ဆိုသည္...“အႏုပညာ၏ အရည္အေသြးသည္ ဖမ္းစားႏိုင္စြမ္းရွိျခင္း ျဖစ္၏။”

“ဖမ္းစားႏိုင္သည္”ဟူေသာ အခ်က္ကို မိမိတို႔ ဆႏၵႏွင့္ ယွဥ္၍ (ဆိုလိုသည္မွာ ပညာရပ္တစ္ခုတြင္ ေဆြးေႏြးသည္ကဲ့သို႔ ယတိျပတ္၊ သို႔မဟုတ္ ယာယီ အနက္ ဖြင့္ဆိုထားျခင္း မရွိဘဲလ်က္ မည္သို႔ေသာ အနက္ကိုျဖစ္ေစ ေပးထား ေစကာမူ “အႏုပညာ” တည္းဟူေသာ ေယဘုယ် နာမ္တစ္ခု၏ အတြင္း “ဖမ္းစားျခင္း”တည္းဟူေသာ အျပဳအမူ၊ အားထုတ္ပံု၊ အေျခအေန တစ္ရပ္မွာ အျမဲတေစ ျဖစ္ေပၚမလာႏိုင္။ ျဖစ္ေပၚမလာႏိုင္ရသည့္ အေၾကာင္းမွာ အႏုပညာ၏ ဖမ္းစားခံရသည္ဟုဆိုေသာ လူမ်ားမွာ အတူတူ တစ္သား တည္း၊ တစ္မ်ဳိးတစ္စားတည္း မဟုတ္ၾက၍ ျဖစ္သည္။ ထို႔ထက္ ပို၍ေသာ အႏုပညာလက္ရာတို႔၏ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပပံုတို႔မွာ မတူၾက။ ထိုမတူညီမႈတြင္ တည္၍ လူတို႔တြင္ ေပၚေပါက္လာေသာ တံု႔ျပန္မႈမွာ မတူ။ ပန္းခ်ီကား တစ္ခ်ပ္ကို ၾကည့္၍ ျဖစ္ေပၚလာေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈႏွင့္ ေတးသီခ်င္း တစ္ပုဒ္ကို နားေထာင္ရာမွ ရရွိေသာ စိတ္လႈပ္ရွားပံုတို႔မွာ မတူႏိုင္။ ဥပမာ ပန္းခ်ီကားတစ္ခ်ပ္တြင္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားေသာ လူတစ္ဦး၏ ၀မ္းနည္းဖြယ္ေကာင္းေသာ မ်က္ႏွာကို သာမန္ျမင္႐ံု၊ၾကည့္႐ံုျဖင့္ ၀မ္းနည္း စရာပံုပဲဟု ဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း ေတးဂီတ အဖြဲ႕အစပ္ တစ္ခုမွ ၀မ္းနည္းဖြယ္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားေသာ အဖြဲ႕အစပ္ကို သာမန္ ၾကား႐ံုမွ်ျဖင့္ ၀မ္းနည္းစရာပဲ မဆိုႏိုင္ၾက။

ထို႔ေၾကာင့္လည္း ေတးဂီတကို နာၾကားသူမ်ားအၾကားတြင္ သာမန္ နာၾကားသူႏွင့္ ေတးဂီတတြင္ အေျခခံရွိသူ (ဤတြင္ Qualified Listener သာမက Skilled and Situated Listener ESifh Appropriately Backgrounded Listener ကိုပါ ဆိုလိုသည္။)တို႔ နာၾကားပံုႏွင့္ တံု႔ျပန္ပံုတို႔မွာ အလြန္ ကြာျခားေနရျခင္း ျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းမွာ ဂီတသေဘာအရ အသံကို အေျခခံ၍ ေယဘုယ်က်စြာ ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္သည္မွာ မွန္ေသာ္လည္း ဂီတက ယူငင္သံုးစြဲထားေသာ အသံမ်ားသည္ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ တစ္စံု တစ္ရာကို ေဖာ္ထုတ္ရန္အတြက္ အတိုင္းအတာ တစ္ခုထိသာ ပံ့ပိုးေပးႏိုင္ ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ “ႏွဲသံ ဘယ္ေလာက္ခြၽဲခြၽဲ၊ သဲနဲ႔ ပက္သေလာက္ မနာဘူး” ဟူေသာ ဆိုစကားကို ၾကားဖူးၾကမည္ ထင္၏။ အေၾကာင္းမွာ လူ၌တည္ေသာ ခံစားႏိုင္မႈ အာ႐ံုမ်ားသည္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားျခင္း မွန္သမွ်အေပၚ တူညီေသာ တံု႔ျပန္မႈ မျပဳႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ထို႕ျပင္ အႏုပညာလက္ရာ အသီးသီးအျဖစ္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားျခင္း မွန္သမွ်၏ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပႏိုင္မႈ ဂုဏ္ရည္တို႔မွာ တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု မတူညီၾက။ ပန္းခ်ီကား တစ္ခ်ပ္ကို ပန္းခ်ီပညာရွင္၊ ပန္းခ်ီ ဆရာတစ္ဦးတည္းက ဖန္တီး၍ ေဖာ္ထုတ္ တင္ျပထားျခင္း ျဖစ္ေသာ္လည္း သီခ်င္းတစ္ပုဒ္တြင္ ဖန္တီးသူ၊ ေဖာ္ထုတ္သူ၊ တင္ျပသူတို႔မွာ မတူဘဲ၊ တစ္ဦးတည္း မဟုတ္ဘဲလည္း ရွိေနတတ္သည္။ ထို႔သို႔ေသာ အေနအထားမ်ဳိးတြင္ မည္သည့္ အႏုပညာ လက္ရာအပိုင္းက မည္သို႔ေသာ သူ(လူ)ကို မည္သို႔ ဖမ္းစားႏိုင္သည္ ဆိုျခင္းမွာ ေယဘုယ် သေဘာကို မေဆာင္ေတာ့။ သီးျခား အေနအထား မ်ား၌သာ တည္ေတာ့သည္။

ထိုအခ်က္တို႔ကိုပင္ တည္၍ေသာ္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္ အခ်က္တစ္ခ်က္ လိုအပ္ေနေပသည္။ ၎မွာအစဦး၌ တင္ျပထားေသာ အႏုပညာႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း ေသာ အခ်က္မ်ားတြင္ ပါသည့္ “အႏုပညာတစ္ရပ္ တီထြင္ရာတြင္ အႏုပ ညာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ကိစၥအရာမ်ား ရွိ၏။ ယင္းတို႔မွာ အႏုပညာကိုခံစား မည့္သူမ်ား (အႏုပညာ ၀ါသနာပါသူမ်ား၊ အမ်ား ျပည္သူမ်ား) ဟူေသာ အခ်က္ ျဖစ္သည္။ စင္စစ္ အႏုပညာတစ္ရပ္ တီထြင္ရာတြင္ အႏုပညာကို ခံစားမည့္ သူမ်ား(အႏုပညာ ၀ါသနာ ပါသူမ်ား၊ အမ်ားျပည္သူမ်ား) သည္ ဖန္တီးေဖာ္ထုတ္ တင္ျပျခင္း မွန္သမွ်ႏွင့္ မည္သို႔မွ် ဆက္ႏြယ္မႈ မရွိပါ။ ဖန္တီးသူသည္ ဖန္တီးသူမွ်သာ ျဖစ္ၿပီး၊ အႏုပညာ ၀ါသနာပါသူ၊ အမ်ား ျပည္သူမ်ားသည္ အႏုပညာ ၀ါသနာပါသူ၊ အမ်ားျပည္သူမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ အႏုပညာ ဖန္တီးသူနဲ႔ ပရိသတ္၏ အၾကားတြင္ တိုက္႐ိုက္ ဆက္သြယ္မႈ မရွိ။ ဆိုလိုသည္မွာ အႏုပညာ တစ္စုံတစ္ရာကို ဖန္တီးသူအတြက္ ပရိသတ္သည္ လိုအပ္မႈတစ္ခု မဟုတ္။ အထူးသျဖင့္ ေယဘုယ် ျပဳထားေသာ အႏုပညာ ၀ါသနာပါသူမ်ား၊ အမ်ားျပည္သူမ်ား ဆိုသည္မွာ သီးျခားသေဘာ ေဆာင္ေန ေသာ လူမ်ားသာ ျဖစ္သည္။

သို႔ရာတြင္ ထိုလူမ်ားသည္ ေယဘုယ် နာမ္တစ္ခု အေနျဖင့္ ဘာသာစကား၏ သဒၵါေဘာင္၊ စည္းကမ္းအတြင္း၌ တည္ရွိေနၾကသည္ မွန္ေသာ္လည္း တကယ္ ျဖစ္ရွိေနေသာ အေနအထားတြင္ တစ္မ်ဳိးတစ္စားတည္း မဟုတ္။ အႏုပညာ ၀ါသနာ ပါသူမ်ားသည္ ကန္႔သတ္ေျပာဆိုထားျခင္း ခံရေသာ မ်ဳိးတူစု တစ္ခုအတြင္းမွ လူအခ်ဳိ႕သာ ျဖစ္သည္။ အမ်ား ျပည္သူမ်ား ဆိုသည္မွာ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ေသာ မ်ဳိးတူစုျဖစ္သည္။ အႏုပညာ ၀ါသနာပါ သူမ်ားသည္ “အမ်ားျပည္သူမ်ား” ဟူေသာ မ်ဳိးတူစုအတြင္းမွ၊ ေအာက္မွ လူမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းဆိုရေသာ္ အမ်ားျပည္သူ ဟုဆိုရသူမ်ား အတြင္းတြင္ အႏုပညာ ၀ါသနာပါသူမ်ား ပါ၀င္ေနသည့္ နည္းတူ ဖဲသမား၊ တဏွာ႐ူး၊ သူေတာ္စင္စသည့္ စသည့္စ႐ိုက္အမ်ဳိးမ်ဳိး၊ အသိပညာ အတိုင္း အတာအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ အေျခခံျဖင့္ ျဖစ္ရွိေနေသာ လူမ်ားလည္း ပါ၀င္ ေနေပ ေသးသည္။

“အမ်ား ျပည္သူမ်ား” တြင္ လူတိုင္းလူတိုင္းသည္ “အႏုပညာ ၀ါသနာ ပါသူမ်ား” ျဖစ္ရမည္ဟု မည္သူကမွ် အာမ မခံႏိုင္။ အႏုပညာ ၀ါသနာပါသူဟု ေခၚဆိုထားျခင္း ခံရသူမ်ားအတြင္းပင္ အႏုပညာ အမ်ဳိးအစားကို လိုက္၍ ျဖစ္ေစ၊ ၎တို႔၏ သိမႈ၊ နားလည္မႈႏွင့္ ခံစားႏိုင္မႈ အတိုင္းအတာကို လိုက္၍ ျဖစ္ေစ၊ မတူညီၾက။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ အမ်ားျပည္သူဟု ေယဘုယ် ျပဳထားသူမ်ားမွာလည္း သီးျခားရပ္တည္ေနေသာ တစ္သီး ပုဂၢလမ်ားကို ႀကီးမားေသာ မ်ဳိးတူစုႀကီးတစ္ခု ေအာက္သို႔ ထည့္ထားလိုက္ျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ အမ်ားျပည္သူတိုင္းသည္ အႏုပညာကို ၀ါသနာ မပါႏိုင္ၾကသည္ သာမက ရင္းႏွီးကြၽမ္း၀င္မႈပင္ မရွိၾကသည္ျဖစ္ရာ၊ ထိုသူမ်ား အၾကားတြင္ အႏုပညာလက္ရာ အသီးသီးတို႔က တစ္စံုတစ္ရာေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈကို မေပးစြမ္းႏိုင္ေခ်။

ဆိုလိုသည္မွာ အႏုပညာလက္ရာ တစ္ခုခုသည္ လူတိုင္းအေပၚ အျမဲတေစ တူညီေသာ တံု႔ျပန္မႈကို ျဖစ္ေပၚမလာေစႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ တစ္ နည္းဆိုရေသာ္ အလြမ္းသီခ်င္းတိုင္းသည္ နာၾကားသူတိုင္းအား လြမ္းမလာ ေစႏိုင္သည္ကဲ့သို႔၊ ျမဴးႂကြေသာ ေတးသြားတစ္ခုသည္ လူတိုင္းကို ျမဴးႂကြ မလာေစႏိုင္။ ပညာရွင္ ကီဗီကမူ အလြမ္းအေဆြးေတးကို နားေထာင္၍ လြမ္းေဆြးရသည္ ဆိုျခင္းမွာ ေရာဂါတစ္မ်ဳိး သေဘာပင္ဟု ဆိုသည္။ ၾကည့္ပါ။ (Music Alone: Philosophical Reflection on the Purely Musical Experience. Ithaca, NY. Cornell Uni. Press. 1990) ဤအခ်က္မွာ သတိထားရမည့္ အခ်က္ျဖစ္သည္။ အႏုပညာဖန္တီးမႈ တစ္ခုခုကို ခံစားေနစဥ္ လူအခ်ဳိ႕တို႔၏ တံု႔ျပန္မႈမွာ ကူးစက္သည္ကဲ့သို႔ ျဖစ္တတ္သည္။ ဥပမာ ဇာတ္ပြဲ၊ ႐ုပ္ရွင္ စသည္တို႔ကို ၾကည့္႐ႈေနစဥ္ အခ်ဳိ႕ေသာ သူမ်ားမွာ အျခားသူ မ်က္ရည္က်သျဖင့္ ၎တို႔ကပါ မ်က္ရည္ က်လိုက္မိတတ္သည္။ ထိုအျပဳအမူမွာ အႏုပညာကို ခံစားျခင္းထက္ စိတ္လႈပ္ရွားမႈက ေရာဂါသဖြယ္ ကူးစက္သြားျခင္းသာ ျဖစ္ေတာ့သည္။ ထိုသို႔ ျဖစ္လိုက္ျခင္းတြင္ သိမႈ၏ အခန္း က႑မပါ။

စပ္လ်ဥ္းေန၍ေသာ္ သိမႈႏွင့္ စိတ္လႈပ္ရွားမႈကို အက်ဥ္းမွ် ေလ့လာၾကည့္ၾက ေစခ်င္သည္။ စိတ္လႈပ္ရွားမႈတိုင္းတြင္ သိမႈ၏ အခန္းက႑ မရွိဟု ဆိုႏိုင္ပါ သလားဟူေသာ အခ်က္ကို ၾကည့္ေစခ်င္သည္။ အေျဖမွာ မဆိုႏိုင္ဟူ၍သာ ျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းမွာ အခ်ဳိ႕ေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈတို႔၏ အေျခခံမွာ သိမႈ မပါဘဲလ်က္ မျဖစ္ေပၚလာႏိုင္။ ဥပမာ ေစ့ေဆာ္တိုက္တြန္းမႈ ျပဳေသာ ေတးမ်ား (အမ်ားစုမွာ Ideynost, Narodmost အေျခခံျဖင့္ ေရးသားထား ၾကသည့္ ေတးမ်ား) ႏွင့္ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ ထက္သန္ေစေသာ ေတးသီခ်င္းမ်ား။ ထိုထိုေသာ သီခ်င္းမ်ားေၾကာင့္ စိတ္ဓာတ္တက္ႂကြျခင္းကဲ့သို႔ေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ ျဖစ္ေပၚေစသည္မွာ သိမႈအေျခခံ မပါဘဲလ်က္ မျဖစ္ႏိုင္။ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ ထက္သန္ျခင္း ဆိုသည္မွာ လံုေလာက္၍ ေက်နပ္ဖြယ္ေသာ အသိ မရွိဘဲလ်က္ ျဖစ္ေပၚမလာႏိုင္။

သို႔ရာတြင္ အခ်ဳိ႕ေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈတို႔မွာ သိမႈ၊ သိနားလည္မႈ၊ ဆင္ျခင္ နည္းလမ္းက်မႈ စသည္တို႔ႏွင့္ မပတ္သက္သေလာက္ ျဖစ္သည္။ နာမည္ ေက်ာ္ ပညာရွင္ အက္မင္ အလိုအရေသာ္ အေျခခံ စိတ္လႈပ္ရွားမႈမ်ား ျဖစ္သည့္ ေၾကကြဲ၀မ္းနည္းျခင္း၊ ေပ်ာ္ရြင္ျခင္း၊ ေၾကာက္ျခင္း၊ ေဒါသထြက္ျခင္း မ်ားသည္ သိမႈမွာ လြတ္လပ္စြာတည္၍ ျဖစ္ေပၚ ေနၾကျခင္းသာျဖစ္ေသာ ဟူ၏။ (ၾကည့္ပါ။ P.Ekman. An Argument for Basic Emotion ၁၉၉၂။) သို႔ရာတြင္ ေၾကကြဲ၀မ္းနည္းမႈ၊ ေပ်ာ္ရႊင္မႈတို႔မွာ သိမႈ၊ သိျခင္းမွ အခါခပ္သိမ္း ကင္းလြတ္ေနသည္ မဟုတ္။ သို႔ျဖစ္၍ စိတ္လႈပ္ရွားမႈဟု ဆိုသည္ႏွင့္ သိမႈကို ပယ္၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လံုး၀ပံုစံခ် လက္ခံ၍လည္းေကာင္း မေျပာႏိုင္ ေတာ့ေခ်။
ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ဥပမာ သီခ်င္းတစ္ပုဒ္ကို နားေထာင္၍ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ တစ္စံုတစ္ရာ ေပၚေပါက္သည္ဟု ဆိုေလတိုင္း နားေထာင္သူ ပရိသတ္ မွန္သမွ်တြင္ တစ္မ်ဳိးတည္းေသာ တံု႔ျပန္မႈသာ ျဖစ္ေပၚၾကသည္ဟု မဆိုႏိုင္။ သိမႈအတိုင္းအတာႏွင့္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားေသာ အေၾကာင္းရပ္မ်ားတြင္ လည္း တည္သည္။ ထိုသို႔ဆိုျပန္ေလေသာ္ ထည့္သြင္း စဥ္းစားရမည့္ အခ်က္ ထပ္မံ ေပၚလာျပန္သည္။ ထိုအခ်က္မွာ စိတ္လႈပ္ရွားျခင္း၊ ၀မ္းနည္းျခင္းကို ေပၚေပါက္ေစေသာ လႈံ႕ေဆာ္စိတ္၏ ေနရာျဖစ္သည္။ သီခ်င္း နားေထာင္သူ တြင္ သီခ်င္း(ဂီတ+ သီဆိုသံ+သီခ်င္းစာသား)တစ္ပုဒ္ကို နားေထာင္ရာတြင္ မည္သည့္အပိုင္း၌ သူ၏ စိတ္လႈပ္ရွားမႈကို ျဖစ္ေစေသာ သိမႈ(အာ႐ံုစိုက္မႈ) တစ္ေနရာကို ႀကိဳတင္ကာ ေနရာယူထားရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ၀တၳဳဖတ္၍ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ ရွိျခင္း(၀မ္းနည္းျခင္္း) ႏွင့္ ဇာတ္ပြဲတစ္ခုကို ၾကည့္၍ စိတ္လႈပ္ရွားျခင္းတို႔မွာ တစ္သားတည္း မဟုတ္ပါ။

သို႔ျဖစ္ရကား ဆိုခဲ့ေသာ ေမးခြန္းအတြက္ ေယဘုယ် အေျဖတစ္ခု မရွိႏိုင္ပါ။ “သမ္းလို႔ ေကာင္းေနလို႔ကေတာ့ မလြမ္းေလာက္ေသးဘူး” ဟူေသာ စကား ရွိပါသည္။ ဖန္တိီးတင္ျပသူက လြမ္းစရာအျဖစ္ (သို႔မဟုတ္၊ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ တစ္ခုခု ျဖစ္ေပၚလာေစရန္) ဖန္တီးတင္ျပထားေသာ္ျငားလည္း ၾကည့္႐ႈ နားဆင္သူဘက္မွ တန္းတူရည္တူ တံု႔ျပန္ႏိုင္မႈ (ဆိုလိုသည္မွာ မွန္ေပၚတြင္ ထပ္တူ ပံု႐ုပ္ေပၚလာသလို) မရွိျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္တတ္သည္။ (သမ္းေနသူသည္ လြမ္းေနေသာေၾကာင့္ မဟုတ္ဆိုသည့္ သေဘာပင္။)

သို႔ျဖစ္ရကား အႏုပညာ ဖန္တီးသူႏွင့္ အႏုပညာကို ၾကည့္႐ႈခံစားသူတို႔ (အႏုပညာ၏ ပရိသတ္)တို႔ၾကားတြင္ တစ္လမ္းသြား ျဖစ္ေစ၊ အျပန္အလွန္ ျဖစ္ေစ၊ အျမဲတေစ ဆက္ဆံေနမႈ(အျခားတစ္နည္း အက်ဳိး သက္ေရာက္မႈႏွင့္ တံု႕ျပန္မႈ) ရွိမေနႏိုင္ပါ။ အႏုပညာ ခံစားမည့္ ပရိသတ္ဆိုသည္မွာ အႏုပညာစစ္ (Art Proper ကို ဆိုလိုသည္) ဖန္တီးသူတို႔အတြက္ လိုအပ္ ေနေသာ လိုအပ္မႈ တစ္ခုမဟုတ္။ ေ၀မွ်ခံစားေစခ်င္ေသာ၊ ကူးလူး ပ်ံ႕ႏွံ႔ ေစခ်င္ေသာ အႏုပညာ ဖန္တီးမႈမ်ား၌ပင္ အထိုက္အေလ်ာက္သာ လိုအပ္ေနသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ အႏုပညာ ဖန္တီးမႈအပိုင္း၏ ေျပာင္းလဲေနျခင္းႏွင့္ ေျပာင္းလဲခဲ့ျခင္းကို အသိအမွတ္ မျပဳ၊ လက္မခံ၍ မျဖစ္ႏိုင္။ မည္သည့္ ယဥ္ေက်းမႈမွ် ရပ္တန္႔မေန။ အစဥ္အလာအရ လက္ခံ ထားေသာ တဲ့၊ တူနယ္၊ ေျဗာင္ ေလာက္မွ်ျဖင့္ အရာရာကို တိုင္းတာ၍ မရႏိုင္ေတာ့။

ယဥ္ေက်းမႈတို႔သည္ အစဥ္အလာအရ လက္ခံလာခဲ့ၾကေသာ ရသကို အေျခ ခံေသာ ယဥ္ေက်းမႈသေဘာ (Aesthetic Culture ကိုဆိုလိုသည္) မွ တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးလာေသာ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကို (Progress Culture ကို ဆိုလို သည္) အေနအထား ေျပာင္းလဲလာသည္။ တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးလာေသာ ယဥ္ ေက်းမႈအပိုင္းတြင္ ကာလတရားႏွင့္ အတူယွဥ္တြဲကာ ေျပာင္းလဲေနေသာ နည္းပညာ (Technology ကို ဆိုလိုသည္)၏ အခန္းက႑ကို မသိက်ဳိးကြၽန္ ျပဳရန္လည္း မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့။ လြယ္လြယ္ နမူနာျပဆိုရေသာ္ ဂီတတြင္ မိုက္ခ႐ိုဖုန္းကို အသံုးခ်လာၾကျခင္း၊ ပန္းခ်ီတြင္ ၾကားအေရာင္မ်ား ဖန္တီးလာ ၾကျခင္း စသည္မ်ားကို မသိက်ဳိးကြၽန္ မျပဳႏိုင္။ ထိုသို႔ မသိက်ဳိးကြၽန္ မ ျပဳႏိုင္လာၾကသည္ႏွင့္အမွ် အႏုပညာ ဖန္တီးမႈသည္ ရသ အေျခခံ ဖန္တီးမႈ အပိုင္းအတြင္း စိန္ေခၚမႈမ်ား ပါ၀င္လာခဲ့ေတာ့သည္။ ထိုစိန္ေခၚမႈမ်ားသည္ အႏုပညာ ဖန္တီးမႈ ရပ္၀န္းတိုင္းတြင္ တကယ္ပင္ ရွိေနၾကသည္ခ်ည္း ျဖစ္၏။ သို႔ျဖစ္ရကား အႏုပညာ ဖန္တီးျခင္းကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေလ့လာျခင္း၊ ႐ႈျမင္ျခင္း မရွိဘဲလ်က္ စိတ္ကူး႐ူး႐ူးႏွင့္ နမူးနထူး မဆိုသင့္ေခ်။

ေနာက္ဆံုးအားျဖင့္ တင္ျပလိုသည္မွာ အႏုပညာကိုျဖစ္ေစ၊ ရသပညာကို ျဖစ္ေစ၊ တန္ဖိုးမရွိေအာင္၊ ေသးသိမ္ေအာင္ မျပဳၾကေစခ်င္ပါ။ ဘာသာ စကား၌တည္ကာ ေဖာ္ထုတ္ျပရေသာ အနက္ေဖာ္ျပမႈမ်ားသည္ ထင္ရာ စိတ္ကူး၊ အမူးသမား အိပ္မက္ကဲ့သို႔လုပ္၍ မရႏိုင္ပါ။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ အႏုပညာသည္ အရာရာဟူေသာ သေဘာကို အတြင္းက်က် မသိဘဲလ်က္ အရာရာဆိုသည္ကို ေန႔စဥ္ဘ၀အတြင္း ေတြ႔ရေသာ အရာရာႏွင့္ သေဘာတူ ယူ၍ မျဖစ္ႏိုင္ေသး။ ထိုအရာရာမွာ ကန္႔သတ္အနက္ေပးထားေသာ “အရာရာ”သာ ျဖစ္သည္။ အရွည္အက်ယ္ မေလ့လာဘဲ ကိုယ့္စိတ္ကိုယ့္ အေတြးျဖင့္ “အရာရာ” လုပ္လိုက္၍ မျဖစ္ (အႏုပညာသည္ အလံုးစံုျဖစ္ သည္ဟု လက္ခံမႈမ်ား ရွိခဲ့ေသာ္လည္း အလံုးစံုမွာ အႏုပညာ ျဖစ္မလာ ႏိုင္ေသာ သေဘာမ်ဳိးျဖစ္သည္)

ထို႔အတူပင္ ဧရာ၀တီ ျမစ္ႀကီးထဲတြင္ (ေလွသမားမ်ားကဲ့သို႔) အစုန္အဆန္ အႀကိမ္တစ္ရာ သြားႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ အႏုပညာ၊ ရသပညာတို႔မွာလည္း ေရစီးထဲက အမိႈက္မ်ားေလာက္ပဲဟု သေဘာထားကာ ထင္ရာ မေျပာၾက ေစခ်င္ပါ။ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးထဲတြင္ အစုန္အဆန္ အႀကိမ္တစ္ရာ သြားျပႏိုင္ ျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံရပ္ျခားေဒသမ်ားသို႔ အႀကိမ္တစ္ေသာင္း သြားႏိုင္ျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ အႏုပညာကို ျဖစ္ေစ၊ ရသပညာကို ျဖစ္ေစ၊ တန္ဖိုး ျဖတ္ျပႏိုင္ေသာ အရည္အခ်င္း တစ္စံုတစ္ရာ အလိုအေလ်ာက္ ရရွိ လာႏိုင္သည္ မဟုတ္ပါ။ အကယ္၍ အႏုပညာ၊ ရသပညာ တည္းဟူေသာ ပညာရပ္၏ ပရိ၀ုဏ္အတြင္းမွ အႏုပညာကို အနက္ေဖာ္မည္ဆိုေသာ္ က်ီးႏွင့္ ဘုတ္တို႔၏ အျပန္အလွန္ ႐ိုေသမႈစနစ္အရ ခ်ီးျမႇင့္ထားေသာ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ လက္မွတ္မ်ား၊ ဂုဏ္ထူးမ်ားပင္ မလို။ တကယ္တတ္ရန္သာ လိုပါသည္။ တကယ္တတ္ရန္ (နားလည္ရန္) အတြက္ စနစ္တက် ေလ့လာမႈ လိုအပ္ ပါသည္။

စနစ္တက် ေလ့လာမႈ ဆိုသည္မွာလည္း ႏွစ္ရက္ႏွင့္ တစ္မြန္းတည့္ျဖင့္ ၿပီးသည္ မဟုတ္ပါ။ စနစ္တက် ေလ့လာမႈကသာလွ်င္ စနစ္က်ေသာ သိမႈ အေျခခံမ်ားကို ေပးႏိုင္သည္။ စနစ္တက် ေလ့လာမႈကသာ ေထာက္ေထာက္ ထားထား ျပဆိုႏိုင္သည္။ စနစ္တက် ေလ့လာမႈ မရွိဘဲ အေထာက္အထား မပါ ထင္ရာေရးေသာ အေရးအသားမ်ားမွာ ဓားမေရက် သံုးမရကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသည္သာမက ပညာရပ္ အသီးသီးကို သိကၡာမရွိေအာင္ ေသးသိမ္ေအာင္ ျပဳေနျခင္းသာ မည္ေပေတာ့သည္။

* * *
ျမင့္သန္း
ေရႊအျမဴေတ မဂၢဇင္း၊ ဇြန္လ။
credit - Maung Glant